Symen van der Zee, lector Vernieuwend Onderwijs Saxion
“Te veel en te vage kaders!” Dit is in een notendop één van de belangrijkste conclusies van het recente advies van de Onderwijsraad (2024) over de bekwaamheid van aanstaande leraren. En dus wordt aanbevolen om de kaders aan te scherpen en de bekwaamheden preciezer te beschrijven. Er moet helder omschreven zijn welke pedagogische en didactische tools startende leraren in hun toolbox moeten hebben: Bekwaamheid beter borgen | Advies | Onderwijsraad.
Naast het advies van de Onderwijsraad, loopt er tegelijkertijd onderzoek vanuit de Inspectie naar wat pabo’s precies aanbieden. Reden van dit onderzoek is dat er veel discussie zou zijn over de kwaliteit van pabo’s. Het betreft hier een inventariserend onderzoek naar de inhouden van de curricula. De visies van waaruit de pabo’s werken, worden hierbij volledig buiten beschouwing gelaten. Het gaat enkel om een inventarisatie en presentatie van de inhouden.
Terwijl dit onderzoek nog loopt, verschijnen ondertussen al wel adviezen over wat zou moeten in de lerarenopleidingen. Interessant genoeg zijn deze adviezen mede geschreven door de onderzoekers die het inventariserend onderzoek doen. Wat pabo’s doen wordt dus nog onderzocht, maar over wat ze moeten doen, lijken de onderzoekers al duidelijke beelden te hebben. Enigszins opmerkelijk: Educating Tomorrow’s Teachers | Thomas More.
De onderzoekers die inventariseren en onderwijl ook al adviseren, zijn voor onderwijskenners geen onbekenden. Het gaat om de hoogleraren Paul Kirschner, Anne Bosman en Jaap Scheerens, en de onderzoekers Marieke Ubbink en Hannah Bijlsma. Bekend van het RED-team en researchED. De richting die zij bepleiten zal dan ook niet verbazen. Pabo’s moeten evidence informed onderwijs bevorderen. Lerarenopleidingen moeten doen wat werkt. En vooral niet doen waarvan bekend is dat het niet werkt. De wetenschap dicteert wat aanstaande leraren moet worden aangeleerd.
De verschillende ontwikkelingen baren mij zorgen. Om die reden schreef ik vorig jaar al een artikel over evidence informed werken in de lerarenopleiding dat verscheen in het Velon Tijdschrift. Want de wijze waarop over evidence wordt gesproken is niet zakelijk, niet wetenschappelijk. Doen alsof de onderwijswetenschappen keihard, neutraal bewijs leveren, is wetenschap-filosofisch gezien kwestieus. Kennis is altijd voorlopig, betwistbaar en nooit neutraal. Het is daarbij ook zeer twijfelachtig wanneer wordt gekeken naar de uitkomsten van meta-onderzoek, ofwel onderzoek over onderwijsonderzoek en de kwaliteit ervan. In plaats van snoeihard bewijs op te leveren, lijkt onderwijskundig onderzoek eerder puddingzachte, niet-repliceerbare resultaten voor te brengen die te generaliserend zijn en beperkt relevant en bruikbaar zijn.
In het artikel in het Velon Tijdschrift heb ik de gangbare wijze waarop over evidence en evidence informed werken wordt geschreven en gesproken, betwist. Niet om daarmee te betogen dat empirisch onderzoek naar onderwijs niks waard is of genegeerd kan worden. Integendeel. Het is een pleidooi om serieus evidence informed te gaan werken. Wat houdt dat precies in? In ieder geval dat we systematisch oog en aandacht hebben voor de beperkingen en de voorlopigheid van de bevindingen. Het betekent zoeken naar nuancering, het belichten van mitsen en maren, het niet opblazen van resultaten, etc. Het betekent het ontwikkelen van een realistische kijk op wat wetenschap kan betekenen voor de onderwijspraktijk. Enig inzicht in de wetenschapsfilosofie en mogelijk ook de beperkingen die ik in het artikel noem, is daarvoor nodig.
Er is niks mis met evidence informed onderwijs, maar wel met de wijze waarop dit momenteel wordt gepropageerd. Er wordt gedaan of wetenschap een neutrale arbiter kan zijn in de strijd om goed onderwijs. Dat kan het niet zijn. Ook wordt gedaan alsof visie er niet toe doet. Goed lesgeven, zo suggereert de evidence informed beweging, is overal hetzelfde, of je nu op een montessorischool of een Agora school lesgeeft. En ook of je nu op een reformatorische of openbare school lesgeeft. Zo simpel is het niet. Het zou goed zijn als we vanuit montessorihoek tegenwicht bieden aan het streven van pressiegroepen om evidence informed werken te verheffen tot de enige mogelijke onderwijsvisie.