Symen van der Zee, lector Vernieuwend Onderwijs, Saxion Hogescholen
Echt kindgericht onderwijs? Dat is als montessorionderwijs vooral het goede voorbeeld blijven geven en kinderen de steun bieden die ze nodig hebben.
“Ik moet me beter concentreren”
“Ik moet beter mijn best doen”
“Ik moet leren om eerder hulp te vragen”
Drie voorbeelden van antwoorden van kinderen op de vraag ‘Wat kan er beter in je leven?’ in het rapport van de Kinderombudsvrouw Als je het ons vraagt (2022). Hoewel het overgrote deel van de kinderen aangeeft dat niks beter kan, wordt daarna ‘Mijn eigen gedrag/gevoel kan beter’ het meest gekozen. Vaker nog dan ‘School is niet zo fijn’ of ‘Thuis/in de instelling is niet zo fijn’. In eerdere jaren werd dit antwoord vrijwel nooit gegeven.
Hoe kan het dat zoveel kinderen vinden dat ze aan zichzelf moeten werken?
Hoewel de studie geen verklaring biedt, hangt het mogelijk samen met de trend in onderwijs. Meer en meer zijn we gaan personaliseren. Iedere leerling een eigen leertraject. Ook zijn we leerlingen onder noemers als zelfsturing en eigenaarschap verantwoordelijk gaan maken voor het leerproces. Ze moeten doelen stellen, plannen, monitoren, bijstellen en evalueren. Moeilijkheden tijdens het leren moeten ook zelf overwonnen worden, door bijvoorbeeld zelf uit de leerkuil te klimmen. Veelvuldig laten we leerlingen ook op het eigen leren reflecteren om verbeterpunten te identificeren die bijdragen aan het optimaliseren van het leren en leiden tot meer produceren. En dan zijn we leerlingen ook nog eens gaan vertellen dat ze allerhande ‘talenten’ hebben. Dit alles, gek genoeg, in het kader van een streven naar meer ‘kindgericht onderwijs’.
De vraag is of deze onderwijstrend wenselijk is en of het ‘kindgericht onderwijs’ is. Als wordt verteld dat je talent hebt, je verantwoordelijk bent voor bijna het hele leerproces en steeds moet nadenken over hoe je beter kan presteren, dan is het niet gek dat je denkt dat je eigen gedrag/gevoel beter kan/moet. Voor montessorionderwijs is het belangrijk om niet teveel in deze trend mee te gaan en de pedagogische balans te behouden die in de reformpedagogische beweging vervat zit. Het gaat altijd om een pedagogisch verantwoorde mate van vrijheid en verantwoordelijkheid te bieden en oog te hebben voor wat ieder kind aan kan. Voor de rest van het onderwijs zou het geen kwaad kunnen om daar eens wat meer kennis van te nemen. Om te zien hoe het meer bedachtzaam kan.
Overigens was dit niet het enige punt van zorg in het rapport van de Kinderombudsvrouw Kinderen zijn namelijk ook “opvallend negatief over de steun die zij krijgen van volwassenen buiten hun gezin.” En ook vinden ze dat deze volwassenen niet het goede voorbeeld geven. Laten we dus als montessorionderwijs vooral het goede voorbeeld blijven geven en kinderen de steun bieden die ze nodig hebben. Dat is echt kindgericht onderwijs.