Symen van der Zee, lector Vernieuwend Onderwijs
Het is goed om na te denken over wat de schoolcultuur uitstraalt. Hoeveel druk ervaren onze leerlingen om te presteren? Ga over dit soort vragen de dialoog aan. Met je team, met ouders en zeker ook met leerlingen.
Dit hilarische korte filmpje (scan QR-code) van de cabaretier Merijn Scholten over de ‘safe space stoelendans’ ging onlangs als een lopende vuurtje over het internet en verscheen ook in vrijwel iedere onderwijsgerelateerde app-groep. Minder grappig was het bericht dat op datzelfde moment door RTL Nieuws werd geplaatst. De kop ervan: “Houd je bek of ik vermoord je”. Nog erger is dat het hier onderzoek betreft naar onderwijs. De conclusie ervan: agressie richting docenten neemt toe, waardoor steeds meer docenten denken aan stoppen. Voor steeds meer docenten is de school geen safe space. En voor 1 op de 7 is de maat zelfs al vol.
Schrikbarend is dat veel leraren zich niet gesteund voelen door hun leidinggevende of directie bij incidenten. Heftige incidenten worden met excuses afgedaan en de schoolleiding probeert incidenten ook onder de pet te houden. Uit angst voor negatieve publiciteit, rechtszaken van ouders en een negatieve beoordeling van de onderwijsinspectie, aldus docenten.
Agressie jegens docenten komt overigens niet overal in gelijke mate voor. Dit blijkt bijvoorbeeld ook uit de gegevens van de Onderwijsinspectie over het aantal schorsingen en schoolverwijderingen. De verticale as geeft het aantal schorsingen en verwijderingen weer (van 0 tot 400) en de horizontale as geeft de periode weer, die loopt van school 2017-2018 tot schooljaar 2022-2023.
Vraag is natuurlijk waardoor agressie toeneemt in het onderwijs. Waarschijnlijk gaat het om een complex geheel van factoren die tezamen hiervoor zorgen. Op een deel van die factoren zal school geen enkele invloed kunnen uitoefenen, maar op sommige wellicht ook wel. Interessant in dit verband is een nieuwe studie van Anderman en collega’s (2024).
In deze studie zijn 9000 leraren bevraagd naar de inrichting van het onderwijs en werd nagegaan of de school meer nadruk legt op ‘mastery goals’ of ‘performance goals’. Anders gezegd, ligt de focus op het onder de knie krijgen van de leerstof of op het goed scoren op toetsen? Daarbij werd leraren gevraagd of en in welke mate ze te maken hebben gehad met fysiek, verbaal of materieel geweld door leerlingen, ouders en/of collega’s.
Resultaten laten zien dat een schoolcultuur gericht op prestaties samenhangt met hogere niveaus van geweld tegen leraren. Als de schoolcultuur uitstraalt dat onderwijs draait om het halen van goede cijfers en er druk ligt op het halen van goede cijfers, dan leidt dit tot meer agressie. Zowel meer fysiek geweld, verbale bedreigingen als materieel geweld. Onder de soorten geweld die leraren meldden, vielen onder meer voorwerpen die naar hen werden gegooid, obscene opmerkingen of gebaren die naar hen werden gemaakt, en schade aan persoonlijke of klasbezittingen.
Let op, deze studie hoeft niet meteen te leiden tot een Johannes Visser achtige reactie, waarbij we alle cijfers en beoordelingen uit de school verbannen. Wel is het goed om na te denken over wat de schoolcultuur uitstraalt. Hoeveel druk ervaren onze leerlingen om te presteren? Hoezeer hangt hun zelfbeeld af van de prestaties? Hoe sterk wordt de gedachte ‘hoger is beter’ uitgezonden naar de leerlingen? En ook: hoeveel druk legt de maatschappij op jongeren om succesvol te zijn?
Ga over dit soort vragen de dialoog aan. Met je team, met ouders en zeker ook met leerlingen. Zolang het dan maar niet voor een cijfer is en iedereen een stoel aan tafel kan krijgen.