Patrick Sins is lector Vernieuwingsonderwijs aan de Thomas More hogeschool in Rotterdam en lector Leren aan Hogeschool Rotterdam
“Beste leerlingen. Vandaag gaan we het hebben over circadiane ritmes, fascinerende biologische klokken die het ritme van het leven bepalen. Deze ritmes, die ongeveer een periode van 24 uur volgen, reguleren verschillende lichaamsfuncties, zoals slaap-waakcycli, lichaamstemperatuur, hormoonproductie en metabolisme.”
Ho, wacht, stop eens even! Superinteressant allemaal natuurlijk. Maar hoe zorg je ervoor dat deze informatie blijft hangen? Dat als leerlingen de volgende dag weer naar de biologieles komen, ze nog iets kunnen oplepelen over circadiane ritmes. Hoe mooi zou dat zijn? Welke gereedschappen kunnen leerlingen inzetten waarvan we, op basis van onderwijsonderzoek, weten dat ze eraan bijdragen dat je informatie daadwerkelijk opslaat? Of je nu in de les zit of aan het leren bent voor de toets.
Soms kom ik parels tegen: wetenschappelijke artikelen die me omver blazen. Ook al zijn ze afkomstig uit een eerder decennium. De grondige en genuanceerde literatuurreview van John Dunlosky en collega’s is er zo een. De onderzoekers vroegen zich af in hoeverre tien eenvoudig uit te voeren of vaak gebruikte leertechnieken bijdragen aan de leerprestaties van leerlingen. Het ging hen om technieken die leerlingen zonder al te veel uitvoerige ondersteuning door de leraar, zelf zouden kunnen uitvoeren. De onderzoekers gingen hierbij niet over één nacht ijs, want Dunlosky en de zijnen onderzochten of de mogelijke voordelen ook golden voor verschillende leeromgevingen, leerlingkenmerken, kennisdomeinen en uitkomstmaten.
Minder en meer effectieve technieken
Wat bleek? De door leerlingen meest gebruikte technieken zijn nauwelijks effectief. Onderstrepen is er zo een. Elke leraar kent vast het beeld van een volgekrabbeld en kleurrijk gemarkeerd leerboek. Onderzoek bevestigt dat markeren en onderstrepen veelvoorkomende leertechnieken zijn. Maar om een tekst echt te doorgronden en er betekenis aan te ontlenen, zodat je er wat van opsteekt, is het niet raadzaam om deze techniek te gebruiken. Dunlosky en collega’s concluderen dan ook dat onderstrepen weinig voordeel oplevert.
Hoe zit het dan met het herlezen van de stof, de techniek die verreweg de meeste leerlingen hanteren als ze leren? Maar herlezen is toch echt wat anders dan leren, blijkt ook uit de studie van Dunlosky en collega’s. Hoewel herlezen populair is, heeft het niet altijd een positief effect op leren. Het helpt vooral bij het onthouden van teksten, maar draagt niet altijd bij aan een dieper begrip, en de voordelen kunnen van korte duur zijn. Daarom is het belangrijk dat leerlingen, naast herlezen en markeren, ook andere effectieve technieken gebruiken om de stof echt goed te begrijpen.
Twee leertechnieken komen als beste uit de bus: het maken van oefentoetsen en gespreide oefening. Oef, toetsen dat klinkt niet best. Het horen van het woord al levert stress, angst en weerstand op. En dat is natuurlijk volkomen begrijpelijk, omdat er veel afhangt van hoe goed je de toets maakt en welk cijfer je krijgt. Maar Dunlosky en collega’s hebben het niet over toetsen als eindbeoordeling. Nee, ze zien het als een van de meest effectieve technieken om het leren een boost te geven. Toetsen als leertechniek helpt op twee manieren. Ten eerste zorg je ervoor dat de informatie die je uit je geheugen ophaalt – en waar je moeite voor moet doen – nog beter wordt opgeslagen. Eenmaal opgehaald, niet meer vergeten dus. Daarnaast ontdek je door jezelf te toetsen wat je nog niet weet en wat je dus nog moet oefenen.
Niet alles in één keer leren, maar de stof verdelen over meerdere sessies. Dat is in essentie wat gespreide oefening inhoudt. Leerlingen onthouden kennis namelijk langer als ze hun studietijd spreiden, in plaats van alles in één keer te leren – zoals de dag voor de toetsweek – zelfs als de totale studietijd hetzelfde is. Helaas denken veel leerlingen ten onrechte dat lang achter elkaar leren effectiever is dan gespreid oefenen.
Dus wil je dat je les over circadiane ritmes onvergetelijk is voor je leerlingen? Besteed dan – naast instructie over de stof – ook even tijd aan het onderwijzen van effectieve leertechnieken. Dat scheelt je uiteindelijk meer tijd.
Geraadpleegde literatuur en leestips
Voor de die-hards: jullie kunnen het artikel van Dunlosky en collega’s hier lezen:
https://lnkd.in/edjUGcvU
Mocht je denken: “Ja, dag Patrick, ik ga dat toch niet allemaal lezen!?” Dan heeft Dunlosky nog een meer toegankelijk – en korter – stuk geschreven:
https://lnkd.in/eXrypQbh
Column over het geweldig fenomeen van toetsen als leertechniek: