Symen van der Zee, lector Vernieuwend Onderwijs Saxion
Het nieuwe schooljaar is weer begonnen. De gouden weken zijn voorbij en langzaam vinden we ons ritme terug. Inmiddels mocht ik het eerste college van dit studiejaar geven. Binnen het keuzevak Vernieuwend Onderwijs aan Saxion verzorg ik het onderdeel curriculumtheorie. We behandelen daarin de niveaus van het curriculum, verschillende representaties én de vier curriculumideologieën: scholary academic, learner centered, social efficiency en social reconstructionist.
Voor het stuk over ideologieën had ik onder andere de werkvorm expertgroep gekozen. Studenten kregen ieder een tekst over één ideologie, bestudeerden die en presenteerden vervolgens de kern aan hun groep. De tekst was in het Engels. Niet iedere pabostudent beheerst die taal even goed, maar juist daarom koos ik ervoor. Zo kon de werkvorm een driedubbel doel dienen: 1) kennismaken met de curriculumideologieën, 2) oefenen met Engels, en 3) ervaren dat leren soms moeite kost en dat doorzetten loont.
Mooi bedacht. In de praktijk liep het anders. Zodra de tekst verscheen, verscheen ook de telefoon. Binnen enkele minuten had driekwart van de klas de tekst gefotografeerd en via ChatGPT of een andere AI-app laten vertalen en samenvatten. Handig, slim en efficiënt.
En toch bleef ik, zoals de Belgen zeggen, “op mijn honger zitten”. Want wat was er eigenlijk geleerd? Ze hadden de ideologieën wel snel onder de knie, maar er was nauwelijks geoefend met Engels, en van doorzetten was al helemaal geen sprake. Daardoor bekroop me de vraag: als moeite doen ontbreekt, blijft leren dan niet oppervlakkig? Wordt het net als eindeloos scrollen op sociale media: je ziet veel, maar herinnert je later weinig. Misschien werkt het zo. Of misschien word ik gewoon oud en minder tech savvy.
Om mijn vermoedens te toetsen keek ik naar onderzoek. Zo liet hersenonderzoek van Kosmyna en collega’s (2025) zien dat AI-gebruik kan leiden tot lagere prestaties en minder hersenconnecties. Maar één studie zegt weinig. Beter is het om te kijken naar overzichtsstudies. Een recente meta-analyse in Nature bundelde 51 onderzoeken (november 2022 – februari 2025) naar de invloed van ChatGPT op leren. De resultaten:
- een sterk positief effect op leerprestaties (g = 0.867),
- een gemiddeld positief effect op leerbeleving (g = 0.456),
- en een gemiddeld positief effect op hoger-orde-denken (g = 0.457).
Die effecten blijken wel afhankelijk van het soort vak, de leeromgeving, de duur van het gebruik en de rol die ChatGPT speelt. De onderzoekers adviseren om ChatGPT structureel en doordacht in te zetten, met duidelijke leerstructuren, in verschillende vakken en gedurende langere periodes. Niet als gimmick, maar als tutor, leerpartner en hulpmiddel.
En toch blijft die vraag: moet ik me zorgen maken over de vluchtigheid van leren, of juist de kracht van nieuwe technologie omarmen? Misschien is het antwoord wel beide. ChatGPT maakt leren efficiënter, maar efficiëntie is niet hetzelfde als diepgang. Het is aan ons als leraren/docenten om leerlingen/studenten te helpen balanceren: de slimste hulpmiddelen benutten, zonder het waardevolle proces van worstelen, oefenen en doorzetten te verliezen. Want leren gaat niet alleen om weten, maar ook om iemand worden.
Geïnteresseerd in de reviewstudie? Volg het linkje of scan deze QR-code
