Door: Symen van der Zee, lector Vernieuwend Onderwijs
Het nieuwe school- en studiejaar is alweer even van start. Duizenden leraren en schoolleiders zullen zich ook dit jaar weer inzetten om de ontwikkeling van leerlingen te stimuleren. Tegelijkertijd wordt geconstateerd dat het tekort aan leraren en schoolleiders oploopt (Adriaens, 2022). Met alle gevolgen van dien. Naast dat de kwaliteit van het onderwijs zal dalen als gevolg van de tekorten, zal ook de kansenongelijkheid toenemen (Onderwijsraad, 2023). Want het lerarentekort treft vooral de leerlingen die onderwijs zo hard nodig hebben, omdat de thuis- en leefomgeving weinig stimulans tot leren en ontwikkelen biedt.
Om te komen tot een duurzame oplossing voor het lerarentekort, moet kritisch gekeken worden naar het standaardmodel om het onderwijs te organiseren, het één leraar één klas model. De Onderwijsraad (2023) adviseert in zijn publicatie Schaarste schuurt om te verkennen hoe het onderwijs anders georganiseerd kan worden, waarbij bijvoorbeeld andere professionals ingezet worden. Kern van de voorstellen voor zulk vernieuwend onderwijs is het idee van teamteaching. Teamteaching betekent dat een team gezamenlijk verantwoordelijk is voor het leren van een grotere groep leerlingen. Steeds wordt gekeken wat nodig is voor welke leerlingen en wie van het team waar het beste ingezet kan worden. De samenstelling van de teams, de inrichting van het onderwijs en de samenwerking tussen alle betrokkenen is natuurlijk cruciaal voor het succes van teamteaching. Zoals Basile et al. (2023, p. 17) ook opmerken: “Simply putting educators on teams isn’t enough. Schools need to strategically build educator teams that distribute expertise so that the right educators are engaged in the right tasks at the right time to produce wildly better results for both students and the educator teams.”
Nu is teamteaching geen splinternieuw fenomeen en is er al de nodige ervaring mee opgedaan. Ook is al het nodige onderzoek verricht. Hieruit blijkt dat teamteaching bij kan dragen aan (onder andere) het leren van leerlingen, de mate en kwaliteit van leraar-leerling interactie, betere ondersteuning voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften en inclusie (Meirsschaut & Ruys, 2017). Leraren ervaren bovendien dat door teamteaching hun professionele ontwikkeling ondersteund wordt, ze meer en beter samenwerken, de lessen een hogere kwaliteit krijgen, ze zich meer gesteund voelen en er meer sprake is van reflectieve dialoog (Meirsschaut & Ruys, 2017). Teamteaching kan het beroep dus aantrekkelijker maken en de leerresultaten van leerlingen verbeteren. Toch luiden niet alle studies de loftrompet. Teamteaching kan ook voor onduidelijkheden zorgen bij leerlingen tot wie ze zich moeten richten en afstemming tussen leerkrachten kan veel tijd kosten (Meirsschaut & Ruys, 2017; Draaisma et al., 2021).
Dat de resultaten van studies niet eensluidend zijn, is niet verwonderlijk. Teamteaching kan op veel verschillende manieren vorm krijgen. Zo kan het samen gaan met het werken met open leerruimten en leerpleinen, maar dat hoeft zeer zeker niet. Een team kan bijvoorbeeld ook met specifieke ruimtes en vaklokalen werken. Hoe de omgeving wordt benut en hoe het team wordt ingericht, hangt af van je visie op onderwijs. Vraag voor ons is vervolgens of en hoe de montessorivisie zich verhoudt tot het idee van teamteaching. Sluit teamteaching bij de visie aan of leidt het juist tot onderwijs dat haaks op Maria Montessori haar gedachtegoed zou staan? En als het aansluit of mogelijkheden daartoe biedt, op welke wijze zou het dan vormgegeven kunnen worden? Hoe zou de voorbereide omgeving er bij teamteaching uit komen te zien? Zijn er al interessante voorbeelden van montessorischolen die het onderwijs anders organiseren, waarvan we kunnen leren?
Vanuit het lectoraat Vernieuwend Onderwijs zetten we de komende jaren in op het vinden van doeltreffende alternatieve manieren om het onderwijs te organiseren. We verkennen concreet hoe teamteaching bij kan dragen aan de versterking van het vernieuwend onderwijs. We beogen het lerarenberoep hiermee aantrekkelijker te maken en het leren van leerlingen te bevorderen. Maakt het werken in teams het beroep echt aantrekkelijker? Voorkomt het uitval? En zorgt het werkelijk voor meer en beter leren bij de leerlingen? We gaan het onderzoeken. Dit schooljaar zetten we al flinke stappen om tot antwoorden op deze vragen te komen. Zo zijn we in de afrondende fase van een literatuurstudie over teamteaching en werken we samen met de Arizona State University (ASU) binnen het programma ‘The Next Education Workforce’. Kern van dit programma is teamteaching.
Binnenkort volgt meer over teamteaching. Tegelijkertijd zijn er nu waarschijnlijk ook al montessorischolen die teamteaching toepassen, waarvan geleerd kan worden. Hoe zien team en onderwijs eruit? Wat werkt goed, wat werkt minder goed? Waarom werd besloten om over te gaan op teamteaching? Wat zijn/waren kinderziektes? Wat zijn blijvende kwesties? We zijn benieuwd naar de praktijken en opgedane ervaringen. Neem dus gerust contact op en deel je kennis. Mail hiervoor naar s.vanderzee@saxion.nl of l.t.klaver@saxion.nl.
Literatuur
Adriaens, H., Elshout M., Elshout, S. (2022). Personeelstekorten primair onderwijs. Peildatum 1 oktober 2022. Centerdata. https://www.aanpaklerarentekort.nl/regios/documenten/publicaties/2022/12/8/personeelstekorten-primair-onderwijs-peildatum-1-oktober-2022
Basile, C., Maddin, B., & Audrain, L. (2023). The Next Education Workforce. How team-based staffing models can support equity and improve learning outcomes. Rowman & Littlefield.
Draaisma, A., Woldman, N., Runhaar, P., den Brok, P., van Woerkom, M., Claessens, L., & Lucas, F. (2021). Anders organiseren in primair onderwijsteams: Een zoektocht naar minder werkdruk en meer werkgeluk. Wageningen University & Research. https://doi.org/10.18174/544885
Graebert, D. (2019). Bullshit jobs. The rise of pointless work and what we can do about it. Simon & Shuster.
Meirsschaut, M., & Ruys, I. (2017). Teamteaching: Wat, waarom, hoe en met welke resultaten? Een verkenning van de literatuur. Steunpunt Onderwijs Onderzoek. https://data-onderwijs.vlaanderen.be/onderwijsonderzoek/project/429
Onderwijsraad (2023). Schaarste schuurt. Onderwijsraad. https://www.onderwijsraad.nl/publicaties/adviezen/2023/06/29/schaarste-schuurt
Walo, S. (2023). Bullshit after all? Why people consider their job socially useless. Work, Employment and Society. https://doi.org/10.1177/09500170231175771